‘EL BOSCO’, DE MARCEL RUIJTERS


[Texto en castellano debajo]

Marcel Ruijters foi un dos habituais participantes na Expofanzines de Ourense, e no primeiro número d’O Fanzine das Xornadas publicáronse, en versión galega, varias páxinas da súa serie Dr Molotow, no que creo que debeu de ser a súa primeira edición nalgunha das linguas peninsulares. Publicar en holandés probablemente dificultou a difusión internacional das súas obras, mais o certo é que tamén ten publicado varias traducións no mercado anglosaxón e aínda así apenas entrara no do español e o portugués (si houbo polo menos unha edición do seu Trogloditas en Edições Polvo en 2001, e outra da súa adaptación do Inferno de Dante pola Mmmnnnrrrg en 2012). Por iso levei unha grata sorpresa cando souben, non sen certo atraso, que había unha obra súa editada en castelán, curiosamente posta no mercado español por unha editora colombiana.

Coñecendo os rexistros gráficos que ten practicado Ruijters, especialmente nas súas obras máis experimentais, non resulta nada estraño o seu interese pola obra do pintor Jeroen van Aken, alcumado Jheronimus Bosch, artista único dese momento límite entre a Idade Media e a Moderna. Non obstante, este libro vai moito máis alá do que podería chegar a entenderse como un tributo a certas fontes e inspiracións gráficas (a arte medieval en xeral), e resulta un achegamento ficcionado de primeira orde ao xenial artista neerlandés moi ben articulado narrativamente. El Bosco (Jheronimus, no seu título orixinal) é unha novela gráfica fortemente documentada, produto de catro anos de traballo, que resulta ideal para aproximarse ao artista na súa sociedade, nun retrato íntimo que non cae nin na biografía de tipo haxiográfico nin no didactismo. A pesar de estar ateigada de múltiples referencias que axudan a dotar de verismo e profundidade a contextualización da historia que conta, estas non chegan a atrancala ou a restar comprensión ao lector que non saiba interpretalas no momento en que aparecen: constitúen unha sorte de segundo nivel de lectura que enriquece o primeiro sen estorbar unha lectura fluída. Ruijters tamén aborda o proceso creativo do pintor e mesmo desmonta razoadamente algúns mitos historiográficos creados ao seu redor (resulta moi recomendable a ese respecto esta entrevista realizada por Paul Gravett).

O retrato da Europa urbana tardomedieval que fai o libro non pode ser máis demoledor, e axuda a comprender o imaxinario pictórico de Jheronimus Bosch. O estilo gráfico de Ruijters, que pode sorprender a quen non o coñeza polo seu uso extensivo da caricatura feísta, funciona á perfección desde a primeira páxina para unha narración que se podería definir como naturalista, aínda que non dubide tampouco en mesturar soños e alucinacións nos momentos precisos.

Podemos dicir que a novela gráfica El Bosco é o contrapunto perfecto a El tríptico de los encantados, de Max. Mentres este optou por un (magnífico) achegamento, case minimalista, ao pintor desde os temas e as obsesións rastrexables na súa obra —é dicir, dunha perspectiva netamente imaxinaria—, Ruijters fixo un auténtico tratado do (posible) lado humano do artista, aínda que sen esquecer a súa vertente fantástica, irrenunciable nun caso como o de Jheronimus Bosch. Vale a pena ler conxuntamente as dúas obras; non é casualidade que Max inclúa de forma explícita na bibliografía do seu libro a edición inglesa desta novela gráfica de Ruijters.

Marcel Ruijters: El Bosco, Rey Naranjo Editores, 2016. 19,90 euros




[Castellano]

Marcel Ruijters  fue uno de los habituales participantes en la Expofanzines de Ourense, y en el primer número de O Fanzine das Xornadas se publicaron, en versión gallega, varias páginas de su serie Dr Molotow, en lo que creo que debió de ser su primera edición en alguna de las lenguas peninsulares. Publicar en holandés probablemente ha dificultado la difusión internacional de sus obras, pero lo cierto es que también ha publicado varias traducciones en el mercado anglosajón y aun así apenas había entrado en el del español y el portugués (sí hubo por lo menos una edición de su Trogloditas en Edições Polvo en 2001, y otra de su adaptación del Infierno de Dante por Mmmnnnrrrg en 2012). Por eso me llevé una grata sorpresa cuando supe, no sin cierto retraso, que había una obra suya editada en castellano, curiosamente puesta en el mercado español por una editorial colombiana.

Conociendo los registros gráficos que ha practicado Ruijters, especialmente en sus obras más experimentales, no resulta nada extraño su interés por la obra del pintor Jeroen van Aken, alias Jheronimus Bosch, artista único de ese momento límite entre la Edad Media y la Moderna. Sin embargo, este libro va mucho más allá de lo que podría llegar a entenderse como un tributo a ciertas fuentes e inspiraciones gráficas (el arte medieval en general), y resulta un acercamiento ficcionado de primer orden al genial artista neerlandés muy bien articulado narrativamente. El Bosco (Jheronimus, en su título original) es una novela gráfica fuertemente documentada, producto de cuatro años de trabajo, que resulta ideal para aproximarse al artista en su sociedad, en un retrato íntimo que no cae ni en la biografía de tipo hagiográfico ni en el didactismo. A pesar de estar repleta de múltiples referencias que ayudan a dotar de verismo y profundidad la contextualización de la historia que cuenta, estas no llegan a obstaculizarla o a restar comprensión al lector que no sepa interpretarlas en el momento en que aparecen: constituyen una suerte de segundo nivel de lectura que enriquece al primero sin estorbar una lectura fluida. Ruijters también trata el proceso creativo del pintor e incluso desmonta razonadamente algunos mitos historiográficos creados a su alrededor (resulta muy recomendable a ese respecto esta entrevista realizada por Paul Gravett).

El retrato de la Europa urbana tardomedieval que hace el libro no puede ser más demoledor, y ayuda a comprender el imaginario pictórico de Jheronimus Bosch. El estilo gráfico de Ruijters, que puede sorprender a quien no lo conozca por su uso extensivo de la caricatura feísta, funciona a la perfección desde la primera página para una narración que se podría definir como naturalista, aunque no dude tampoco en mezclar sueños y alucinaciones en los momentos precisos.  Podemos decir que la novela gráfica El Bosco es el contrapunto perfecto a El tríptico de los encantados, de Max. Mientras este optó por un (magnífico) acercamiento, casi minimalista, al pintor desde los temas y las obsesiones rastreables en su obra —es decir, desde una perspectiva netamente imaginaria—, Ruijters hizo un auténtico tratado del (posible) lado humano del artista, aunque sin olvidar su vertiente fantástica, irrenunciable en un caso como el de Jheronimus Bosch. Vale la pena leer conjuntamente las dos obras; no es casualidad que Max incluya de forma explícita en la bibliografía de su libro la edición inglesa de esta novela gráfica de Ruijters.

Marcel Ruijters: El Bosco, Rey Naranjo Editores, 2016. 19,90 euros

Comentarios